‘Tedavi Edici Tıp Bilimi’ başlangıçta ayrım yapılmadan uygulanıyordu. Zaman içinde artan bilgi ve beceri birikimi sonucu uygulama yelpazesi genişledi. Kullanılan tanı ve tedavi uygulamalarının gruplara ayrılması izdüşümünde olarak önce iç hastalıkları ‘internal medicine’ ve cerrahi ‘surgery’ isimleri ile ihtisaslaşma, ‘specialization’, olarak adlandırılan iki bilim dalına ayrıldı.

Roma imparatorluğu zamanında bile var olan bu kaçınılmaz ayrılmalar 19. yüzyılda devam etti. Yirminci yüzyılda daha belirgin olarak formal ve legal hale geldi.
Söz konusu bilgi–beceri birikimleri artışı devam ettikçe bu ayrılmaya ilave olarak, öncelikle organ ve sistemler esas alınarak, bazen de kullanılan teknikler, diagnostik veya terapötik olma, yaş aralıkları ve hatta septomlar, vb kriterler ile, pediatri, geriatri, vb yeni ayrılmalar ortaya çıktı.

Cerrahi bilim dalı da bu süreçten etkilendi, yeni ihtisas alanlarına ayrılmalar, ‘Fragmentation’, oldu. Cerrahi bilim dalının adı hep ‘Genel Cerrahi’ olarak kalmış olsa da Üroloji, jinekoloji, nöroşirürji, ortopedi, vb yeni cerrahi ihtisas alanları tanımlanarak cerrahiden ayrıldı. (Braasch AW. The lost sheep: presidential address. Arch Surg 1986;121:385-90.) Güncel pratik uygulamada sadece Meme-Tiroid Cerrahisi ve Gastroenteroloji Cerrahisi konuları genel cerrahinin uygulama alanları olarak kaldı.

“Günümüzde; bilgi üretimi artışının yanında üretilen bu bilgilere ulaşım olanakları ve hızı da hayallerimizin üstünde bir seviyeye ulaştı. Bu bağlamda oluşan birikim ile bilgi ve beceri yükünün artması Genel Cerrahi alanını da bilgi ve beceri (teorik ve pratik) olarak aynı çatı altında tümüyle izlenemeyecek, kavranamayacak ve uygulanamayacak kadar geniş boyutlara ulaştırdı. 

Sonuçta genel cerrahi de, diğer ihtisas alanlarında daha önceden uygulandığı gibi, ‘subspecialization’ olarak da adlandırdığımız ‘Yan Dal İhtisası’ alanlarına ayrıldı. 

Alanında ortaya çıkan bilgi ve uygulama birikiminin gereği olarak, ve kendisinden her açıdan çok ayrı olan meme-tiroid cerrahisi ile birlikte genel cerrahi adı ile aynı çatı ve altında tutulmaya devam edilmesinin imkansızlığı ve akla uygun bir açıklamasının olamayışı sonucu Gastroenteroloji Cerrahisi de Dünyada pekçok ülkede ayrı bir bilim dalı ve ihtisası olarak kabul edildi. Avrupa Birliği Müfredat Programı’nda ise eğitim süresi en az 5 yıl olan bir ihtisas ana bilim dalı olarak yerini aldı. http://www.tuk.saglik.gov.tr/mevzuat.html(AB mevzuatı: 2005/36/EC Direktifi-07. Eylül. 2005-pdf dosyası: DIRECTIVE 2005/36/EC OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL of 7 September 2005 - on the recognition of professional qualifications).

Bütün bu ayrılmalar sonunda reel bir bütünlük olma özelliğini kaybeden genel cerrahi ‘Sanal bir kavram’ haline geldi.

Yan dal ihtisası alanlarına ayrılma ihtiyacı bilgi üretimindeki ve bilgiye kolay ulaşım hızındaki artışı ile ortaya çıkmış bir sonuç değil, bu artış ile daha büyük bir hız kazanmış olan bir süreçtir. Ayrıca, ilk ve tek olarak sadece genel cerrahiye özgün bir eylem de değildir.

Bu ihtiyacı çok daha önceden yaşayan bazı ihtisas alanları, ör: iç hastalıkları, çocuk hastalıkları..., genel cerrahiden çok daha önce ve çok daha fazla sayıda yan dal ihtisasları alanlarına ayrılmışlardır. Bu öncü uygulamalar yan dallara ayrılmanın ana dal için herhangi bir olumsuzluğunun olmadığını, aksine sağlık hizmeti sunumunda ve eğitimde kalite arttırcı etkileri olduğunu da göstermişlerdir. Gastroenteroloji’nin 1956 yılında ‘Tababet İhtisas Nizamnamesi’nde (bügünkü adı ile: Tıpta ve Diş Hekimliğinde Uzmanlık Eğitimi Yönetmeliği) ‘Gastroantroloji’ adı ile İç hastalıklarının bir yan dalı olarak yer almış olması konuya açıklık getirmesi için iyi bir örnektir.

‘Ülkemizde Gastroenteroloji Cerrahisi Yan Dal Süreci’ 1964 yılında Ankara’da açılan Sağlık Bakanlığı Türkiye Yüksek İhtisas Hastanesi’nde Gastroenteroloji Cerrahisi Kliniği kurulması ile başlamıştır. Adından da anlaşıldığı gibi bu klinik, özel ilgi alanı ‘Private area of Interest’ olarak sindirim sistemi hastalıklarının cerrahi tedavileri konusunda çalışmış ve Gastroenteroloji Cerrahisi’nin -kuruluş –yasal seyir –yayılma süreçleri hep bu klinikten yönetilmiştir.

Bu süreç içinde, Gastroenteroloji Cerrahisi Yan Dal Uzmanlığı“ konusunda 1- İdari ve toplumsal uzlaşma ‘consensus’ oluşturulmuş, ve 2- Gereken yasal düzenlemeler yapılmıştır:

Gastroenteroloji Cerrahisi yan dal ihtisası, 1973’de yayınlanan ‘Tababet Uzmanlık Tüzüğü’nde yer alması ile, yasal olarak tanınmıştır. 1973’den bu yana güncellemeler yapılarak yayınlanan tüzük çalışmalarında Gastroenteroloji Cerrahisi yan dal ihtisasının yeri hep kesintisiz olarak korunmuştur.

Son olarak 2008 ve 2009 yılında; Sağlık Bakanlığı Tıpta Uzmanlık Kurulu’nun yürüttüğü ‘Tıpta ve Diş Hekimliğinde Uzmanlık Yönetmeliği’ güncelleme çalışmalarında genel cerrahinin yan dalı olarak ‘Gastroenteroloji Cerrahisi Yan Dal İhtisası’ konusunda önce idari açıdan Bakanlık desteğinin devamı, ve daha sonra da sivil toplum örgütü olarak Türk Cerrahi Derneği’nin kabulü sağlandı.

Tıpta ve Diş Hekimliğinde Uzmanlık Yönetmeliği’ 19 Temmuz 2009’da yayınlandıktan sonra herhangi bir tartışma, yasal olarak engelleyici başvuru olmadı. 

Günümüzde ise, Gastroenteroloji Cerrahisi Yan Dal uzmanlığı’nın; 1- Akıl ışığında yayılması ve 2- Ülkemizde sağlık hizmeti sunumu ve eğitimine katkıda bulunması süreçleri devam etmektedir.

2002 yılında kurulan Gastroenteroloji Cerrahisi Derneği’nin başarılı çalışmalarından da gördüğümüz gibi Gastroenteroloji Cerrahisi yan dal uzmanlığı’nın yayılması sürecinde sivil toplum örgütlerinin de büyük ve yararlı katkıları olduğu açıktır. Bu bağlamda İstanbul’da da sivil toplum örgütü olarak aynı amaca yönelik sinerjik katkı sağlaması ve destek olması amacıyla 2015 yılında ‘İstanbul Gastroenteroloji Cerrahisi Derneği’ kurulmuş ve faaliyetlerine başlamıştır:

İstanbul Gastroenteroloji Cerrahisi Derneği’nin kuruluş amaçlarına uygun olarak Heidelberg Üniversitesi/Almanya, pankreas cerrahi grubu ile birlikte 11-12 Mart 2016’da İstanbul’da Marriott Şişli Hotel’de gerçekleştirilecek ‘Masterclass Toplantıları-1: Pankreas Kanserleri’ toplatısı düzenlenmiştir. Toplantı ile ilgili ayrıntılı bilgiler kongre web sayfası http://www.gcdmasterclass2016.com aracılığı ile duyurulmaya devam edilmektedir.

Ayrıca, 2015 yılı bitmeden dernek başkanımız Prof Dr Erdal Birol Bostancı’nın İstanbul’da çalışmakta olan Gastroenteroloji Cerrahisi uzmanları ile yapacağı ve bu arkadaşlarımızı İstanbul Gastroenteroloji Cerrahisi Derneği’ne üye olmaya davet edeceği toplantının organizasyonu sürdürülmektedir.

Gastroenteroloji Cerrahisi alanında başarılarınızın devamı, karşılıklı olarak hep iyi haberler iletebilmemiz ve iyilikler içinde olabilmemiz dileklerim ile ve tekrar görüşmek üzere, hoşcakalınız (6 Aralık 2015).

Prof Dr Musa AKOĞLU
İstanbul Gastroenteroloji Cerrahisi Derneği
Başkan Yardımcısı